تحلیل جلسه سئوال از احمدی نژاد

جلسه سئوال از رئیس دولت که حدود یکسال است پیگیری می شود در تاریخ بیست و چهارم اسفند ماه یکهزار و سیصد و نود به وقوع پیوست اما حداقل به استناد اینکه برخی از سئوال کنندگان در روزهای پیش از جلسه، پیشنهاد داده بودند به جای سئوال از ایشان، جلسه ای برای تبادل نظر و بررسی معضلات موجود تشکیل شود، چرا که حدس می زدند این جلسه هیچ نتیجه قابل توجهی نخواهد داشت، می توان حکم کرد که پیروزی احمدی نژاد در این جلسه، از قبل هم قابل پیش بینی بوده است. اما آنچه موضوع بحث ما است، تحلیل پاسخ های ایشان است. البته بررسی جامع علل ضعف سئوالات از جنبه های مختلف، یادداشت مستقلی می طلبد که امید است در فرصتی دیگر به آن بپردازیم.

در همین جا باید گفت به طور قطع آن حداقل نتیجه ای که نمایندگان برای راضی کردن دل خود مبنی بر شکسته شدن تابوی سئوال از رئیس دولت، مطرح می کنند، تنها جنبه توجیهی دارد. آقای احمدی نژاد بارها ثابت کرده است در چنین مواردی، از عناصر فرهنگ عامه،(و در اینجا، تعارفات رایج ما ایرانی ها) به خوبی بهره می گیرد و با اظهار شکسته نفسی، توپ را به زمین حریف می اندازد.

(سند/ احمدی نژاد: اخیرا یکی از همکاران، فرمان جنگ علیه دولت صادر کرده و گفته است که باید با دولت جنگید و اعلام کرده است نباید حتی یکی از اعضای هیئت دولت باقی بماند و گفته تابوی سؤال از رئیس جمهور شکسته شود که البته والله و بالله رئیس جمهور کف خیابان و نوکر ملت است و گردنش نیز از مو باریکتر است).

البته آشکار شدن برتری دولت نسبت به مجلس محدود به شکست سئوال کنندگان در این جلسه نیست. محمود احمدی نژاد پیش از این غلبه قدرت خود را بر مجلس مطرح کرده و  این سخنی بود که رنجش مجلسیان را در پی از قبل فراهم آورده بود. آنان برای مقابله با این سخن، به کلام مرحوم امام(ره) متوسل شده بودند، اما احمدی نژاد کوتاه نیامده و با مقایسه تعداد آرای خود با تعداد آرای هر یک از نمایندگان که نسبتی بزرگ را ایجاد می کرد، اهمیت جایگاه خود را تاکید کرده بود. در جلسه سئوال نیز او موفق شد با انحراف جهت پاسخ و اتهام غیرمستقیمی که وارد کرد، افکار مخاطبان حرفه ای را به این سو بکشاند که مجلسیان نیّت خوانی کرده اند و منظور او می توانسته چیزی غیر از آن باشد. در عین حال او ضربه دوم را هم بر همان موضع وارد کرد. او به طور غیر مستقیم به مجلسیان گفت ادعای من مرجع منطقی و ریاضی داشته، حال آنکه برخورد شما ملاکی اخباری دارد:

سند/ احمدی نژاد: اگر دنبال کشف نیت من هستید، ما مخلص شما، مجلس و همه هستیم. ولی من با استدلال، یک نظری را اعلام کرده‌ام، شما هم با استدلال جواب دهید، دعوا نداریم و بالاخره باید این حد از آزادی را به رسمیت شناخت که رئیس‌جمهور بتواند یک کلمه حرف بزند .... شما هم می توانید توضیح بدهید، چراکه فضای کشور یک فضای دوستانه و فضای همکاری است.

در این باب استعلاء، وی به این رجزخوانی قناعت ننمود. وی بی پروا جماعت بهارستانی را به باد تمسخر و استهزاء گرفت و با استفاده از تخفیفی که مجلس هشتم برای اعضای خود در نظر گرفته و یک دوره نمایندگی مجلس برای دارندگان مدرک لیسانس را معادل با یک رتبه، و ارزش مدرک آنها را فقط برای شرکت در انتخابات، فوق لیسانس تعیین نموده بود، آنان را فوق لیسانس های شاستی(اشاره به زدن شاستی های رای گیری) نامید. این موضوع اگرچه باعث خشم فراوان اهالی مجلس و حتی تذکر رئیس شد، ضربه قاطعی از سوی محمود احمدی نژاد به کل مجلسیان و موجب خنده های قهقاه شنوندگان این برنامه از پشت گیرنده های رادیویی شد. لازم به تذکر نیست که در ادبیات مناظره، چنین کنش هایی به منزله ضربات هولناکی است که می تواند رقیب را از پا بیاندازد:

یک/... عصبانی نشوید؛ به نظر شما می‌شود با فشار دادن یک "شاستی" فوق لیسانس شد؟! آئین نامه داخلی مجلس برای اداره داخلی مجلس است، می‌شود در آئین نامه برای دولت و سایر قوا تعیین تکلیف کرد؟! به نظر من که نمی‌شود..

دو/...طراح سئوال از من هم انگار با شاسی فوق لیسانس گرفته است...

جالب تر آنکه احمدی نژاد تحقیر بهارستانی ها را کافی نمی داند. او در طی سخنانش رئیس دیوان محاسبات را نیز با غلّوی خاص، که بوی تحقیر می دهد چنین خطاب قرار می دهد:

یک/ ... رئیس عزیز، فخیمه‌ محترم و مکرم دیوان محاسبات آمد در رادیو و تلویزیون گفت که احمدی نژاد دروغ می‌گوید و یک میلیارد تخلف کرده است که ما گفتیم البته این طوری نیست و بعدا که رسیدگی شد معلوم شد دولت تخلفی نکرده است...

او در بخشی از سخنانش با اشاره ضمنی به سیستم هماهنگ حقوق و تمایز آشکاری که در مصوبات اخیر مجلس نیز پررنگ تر شده است گفت:

دو/... یعنی آموزش و پرورشی‌ها، بهداشت و درمانی‌ها، نظامی‌ها، کارمندان دولت همه باید در چهارچوب قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق بگیرند اما دیوان محاسبات، مجلس و برخی دستگاه‌های دیگر معاف هستند؟!

اما شکست مجلس در مقابل زبان گزنده و چرخنده احمدی نژاد، مهر دیگری بود بر سند فوق.  هر منصفی که این جلسه پرسش و پاسخ را با دقت رصد می کرد حکم می داد که احمدی نژاد محیط، اتمسفر و شرایط حاکم بر زمین حریف را خوب می شناسد. او می دانست که پس از پاسخ به سئوال ها می تواند بلادرنگ مجلس را ترک کند و مجلسیان را با شکست شان تنها بگذارد. او به خوبی می دانست هرگونه درنگ پس از پایان پاسخ، خطایی است با هزینه بسیار گزاف، چرا که از آن پس چیزی جز جدل در انتظارش نبود و در اثنای چنین جدال هایی است که او باید بخشی از پیروزی اش را واگذار نماید لذا به محض پایان صحبت هایش جلسه را ترک کرد.

احمدی نژاد همواره ثابت کرده است که تکنیک برگرداندن توپ به زمین حریف را خوب اجرا می کند. او در ضمن پاسخ هایش دائماً چنین کرد و نقطه اوج این تکنیک زمانی بود که با تلطیف خوار کننده فضا، فقط به طرح سئوال از مجلس قناعت نکرده، بلکه عنوان سئوال کردن از مجلس را علناً از تریبون خود آن مجلس، اعلام کرد. در ذیل به پاره ای از مواردی که احمدی نژاد این تکنیک، یعنی بازگرداندن توپ به زمین حریف را اجرا (یا شاید برای موارد جدی تری تمرین ) کرد توجه می کنیم:

یک/... به نظر شما چه کسی قانون شمول قانون خدمات کشوری را پس از تایید شورای نگهبان تغییر داد و ابلاغ کرد و مجلس و دیوان محاسبات را نیز از شمول آن خارج کرد. به نظر شما قانون خوب است اما برای دیگران؟!

دو/:... یعنی آموزش و پرورشی‌ها، بهداشت و درمانی‌ها، نظامی‌ها، کارمندان دولت همه باید در چهارچوب قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق بگیرند، اما دیوان محاسبات، مجلس و برخی دستگاه‌های دیگر معاف هستند؟!... ببینید چه کسی این کار را کرده است به نظر شما می‌شود آیا با قانون عادی، قانون اساسی را دور زد؛ کاری که در اصل 138 اتفاق افتاده است.

سه/ ...شما خودتان در قانون گفته‌اید که قیمت تبعیضی و ترجیحی بدهید و ما هم همین کار را کرده‌ایم. گرانی‌های اخیر ربطی به هدفمندی ندارد.

چهار/ ... اما من خواهش می‌کنم قانونی را که تصویب کرده‌اید خودتان مطالعه کنید، در این قانون که شما تصویب کرده‌اید کجا اسمی از رئیس‌جمهور برده‌اید؟

پنج/ ... من آنچه را که شما تصویب کرده‌اید، می‌خوانم و خواهش می‌کنم ببینید در مجلس چه تصویب شده است.

شش/ ... بعد تازه در این قانون آمده که مقررات اصلاح می‌شود، خوب بشود؛ مگر ما مانع اصلاحاتیم؟ ... شما یکجا در ادغام وزارتخانه‌ها می‌گویید اول شرح وظایف را بده بعد وزرا را معرفی کن؛ اینجا بدون شرح وظایف می‌گویید زود وزیر را معرفی کنید و داد و بیداد که رئیس‌جمهور تخلف کرده است. ما از چه چیز این تخلف کرده‌ایم؛ بین خود و خدا؟ شما خودتان قاضی! ... شما گفتید که خودشان ادغام می شود. آیا ما جلویش را گرفته ایم؟ بعد می‌گویید هزینه‌هایش هم از محل صرفه‌جویی وزارت‌خانه‌هایی که هنوز تشکیل نشده‌اند، است؟!

هفت/ ...شما که هر روز قانون بودجه می‌نویسید، کجا گذاشتید ردیف صرفه‌جویی؟ بالاخره هر پولی محلی دارد، ما می‌توانیم بیاییم از محل کار شما برداریم؟ از کجای تربیت‌بدنی باید صرفه‌جویی شود؟

هشت/ ... خود شما مصوب کردید بودجه فرهنگی کشور در اختیار سازمان تبلیغات، حوزه‌های علمیه، صدا و سیما، شورای مرکزی ائمه جمعه و در اختیار استان‌ها قرار گیرد...

نه/ ... شما مصوب کردید که شورای برنامه‌ریزی استان‌ها که همه در آن حضور دارند و شما نیز در آن تشریف دارید؛ حال بنده کجا در این شورا حضور دارم؟!

ده/ ... شما دیوان محاسبات را نیز دارید و اکنون ببینید که بودجه در کجا هزینه شده است؛ به نظرم بنده باید از شما بپرسم که این بودجه کجا هزینه شده است، زیرا شما در آن شورا هستید و بنده نیستم و تصویب بودجه‌ها نیز با شماست.

یازده/ .... آیا می‌شود از مجلس نیز سؤال و انتقاد کرد؛ نکند نمی‌شود از مجلس انتقاد کرد؟ وی خطاب به رئیس جلسه تاکید کرد که آیا می‌شود از مجلس انتقاد کرد؟!

نکته بعدی در تکنیک دیگری است که اغلب مورد استفاده ایشان است. این تکنیک یعنی مظلوم نمایی، اینک به استراتژی ایشان در قبال تمام هجمات در موارد و مواضع مختلف تبدیل شده است. در اینجا هدف از مظلوم نمایی به رحم آوردن دل سئوال کنندگان نبود، بلکه مخاطب آن کسانی بودند که آن سوی گیرنده های رادیویی خود و بعدها در سایت ها و اخبار و برنامه های تلوزیونی به این سخنان گوش خواهند داد. البته مخاطب قرار دادن مردم در حالیکه سئوال کنندگان در مقابل ایشان نشسته و منتظر پاسخ هستند، نیز از فنون ایشان است که در جلسه سئوال به خوبی از آن استفاده شد. این مورد را نیز در همین یادداشت بررسی خواهیم نمود. به جهت مروری بر مظلوم نمایی ها موارد ذیل به عنوان نمونه تقدیم می گردد:

یک/... بنده آماده بودم که قبل از انتخابات برای پاسخگویی حاضر شوم. گفتیم در فضای انتخابات اثر می‌گذارد. بعداً هم نتیجه را گردن ما می‌اندازند؛ بالاخره دیواری کوتاه‌تر از دیوار ما فعلا نیست.

دو/ ... ‌یکی از اعضا گفته که ما اتفاقا می‌خواهیم تصویب کنیم تا اجرا نشود ...

سه/...رئیس جمهور با بیان اینکه برخی از دوستان در سایت‌هایشان نوشتند احمدی‌نژاد حقوق استاد دانشگاه می‌گیرد و این خیلی زیاد است، تصریح کرد: همین حقوق را نیز ما حاضریم بدهیم...

چهار/ ...رئیس جمهور با بیان اینکه ما را متهم کردند که حرف‌های ما موجب تحریک تعصبات قومی علیه ایران شده است، یادآور شد: حتما جنگ ۸ ساله که آنها علیه ما راه انداختند به خاطر حرف‌های بنده است؛ لابد اقدامات ۱۴۰۰ ساله آنها نیز به خاطر حرف‌های بنده است... آنها با صهیونیست‌ها نیز می‌سازند و آیا اینها به خاطر حرف‌های ماست؛ اینها مشکلات صدها ساله است...

پنج/... به ما می‌گویند شما چرا مانند یک عده نیستند ما از اول هم گفتیم که مشی بعضی‌ها را قبول نداریم و ما این را به صراحت اعلام کردیم و چیز مخفی نداریم

شش/ ...وی با تاکید بر اینکه اگر ما سکوت می‌کنیم در مقابل مطالب، این موضوع علامت تایید مطالب نیست، تصریح کرد: این علامت آن است که ما برای کشور دلسوز هستیم...

هفت/ ... در همین دولت و مجلس عزیز که به همه نمایندگان ارادت داریم از آقای رئیس که خیلی مخلص‌اش هستیم تا تک تک شما‌ها که "خیلی‌‌تر" مخلص‌تان هستیم در همین جا ما متهم شدیم به یک میلیارد دلار تخلف از قانون و سوء استفاده.

هشت/... چهار-پنج ماه ما در انتخابات فحش خوردیم تا پنج شنبه ممنوعیت تبلیغات...

نه/ ...وی با تاکید بر اینکه بنده شهادت می‌دهم مجلس از همه ظرفیت‌های قانونی و بعضا فراقانونی برای کنترل دولت استفاده کرده است. برای اینکه نظرات خودش را در حوزه اجرا اعمال کند،

ده/... آیا من حق اظهار نظر ندارم و باید از من سئوال شود که چرا اظهار نظر کردی؟ می گویند چرا از ایران اسم می بری؟ داداش جان، همه دنیا و همه تاریخ می گویند که ملت ایران، ملت بزرگی است. مشی ملت ایران متفاوت است همه می گویند، می نمی گویم که.

یازده/ ...نمی خواستیم بیاییم و تلاش هم کردیم اما نشد. هیئت رئیسه این طور تصمیم گرفت. هیئت رئیس هستش دیگه. ما مطیع این ها هستیم.

چنانکه گفتیم او می داند مهمتر از نمایندگان، مردم عادی هستند که این سخنان را شنیده یا خواهند شنید، لذا به طور غیرمستقیم آنها را مخاطب خود قرار می دهد تا بعدها بتواند از این سخنان استفاده کند. به مواردی از این خطاب غیرمستقیم توجه کنیم:

یک/ ... با برخی دوستان مشورت کردیم، اکثر مردم نیز می‌گفتند بروید جواب بدهید اما بعضی دوستان می‌گفتند شب عید و فردای چهارشنبه سوری که مردم می‌خواهند شاد باشند، اوقات مردم تلخ نشود....

دو/... می‌‌گویند چرا درباره عفاف و حجاب نظر داده‌اید؛ ما چه گفتیم؟ بنده چند حرف روشن دارم و این حرف دل خودمان است و به صورت خودمانی می‌خواهیم از خودمان انتقاد کنیم... وی با طرح این پرسش که چرا هر زمان که نام فرهنگ می‌آید، ما مردم را متهم می‌کنیم و شروع می‌کنیم به برخورد با مردم، تصریح کرد: ما گفتیم این ملت جزء با فرهنگ‌ترین ملت‌هاست و همه ارزش‌ها و اصول را همین ملت حفظ کرده است، پس چرا تا یک مشکل فرهنگی به ذهنمان می‌آید، شروع می‌کنیم به زیر سؤال بردن جوان‌ها و ملت؟! ....احمدی‌نژاد با بیان اینکه عقیده‌اش این است که ملت ایران مؤمن، خوب و دوست‌داشتنی هستند، خطاب به نمایندگان گفت: همین ملت شما را سر کار آورده‌اند و ما فقط می‌گوئیم با این مردم خوب برخورد کنید و به آنها توهین نکنید... احمدی‌نژاد با تاکید بر اینکه بایستی با توده‌های مردم با محبت برخورد کرد، اظهار داشت: مبنای رفتار حکومت با مردم محبت و مهربانی است و در واقع کار فرهنگی نیز با برخورد و بگیر و ببند نمی‌شود و این خیلی روشن است.... ما از حقوق مردم دفاع کردیم و آیا این چیز بدی است؟ ما می‌گوئیم به دخترها و پسرها اینقدر "گیر سه پیچ" ندهید و با آنها مهربانی کنید، زیرا این‌ها فرزندان خودمان هستند....رئیس جمهور با بیان اینکه شما به همین جوان‌ها احترام بگذارید تا مشاهده کنید همین جوان‌ها چه خواهند کرد، گفت: همین جوان‌ها مملکت را اداره کردند و در کشور حضور خواهند داشت....احمدی‌نژاد گفت: بگذارید اکنون که شب عید هم است، یک شوخی هم با هم بکنیم؛ مگر می‌شود هر زمان که انتخابات و ۲۲ بهمن است، ما دوربین را به روی همه تیپ‌ها ببریم و همه را جلو بیاوریم، اما به محض اینکه این دوران گذشت همین تیپ‌ها را در آن ور یقه‌شان را بگیریم؛ این یک تناقض است و تناقض یک روز کار دست انسان خواهد داد...وی با بیان اینکه بیایید باز هم شوخی کنیم، تصریح کرد: کدام از من و شما در زندگی‌مان گناه نکردیم؟ گناه بد است اما چه کسی با شما برخورد کرده است؛ چون من و شما هستیم اشکالی ندارد و فقط باید با دیگران برخورد شود.. به صورتی رفتار نکنید که ملت بگویند گریه در محراب و منبر می‌کنند چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند.‌

سه/...وقت ملت و کشور با ارزش است، عزیزان من، ما باید با هم کشور را اداره کنیم، این مسئولیت‌هایی که در اختیار من و شماست، یک فرصت خدمت است.

رئیس جمهور تاکید کرد: دسته بازی‌ها، باند بازی‌ها و گروه‌ بازی‌ها تا جایی که بازی است، خوب است. اما اگر قرار شد در مسائل کشور اثر بگذارد، باید دورش را خط بکشیم.

چهار/... ملت ایران ادامه راه پیامبر را می رود. ملت ایران حقیقت طلب و هزار صفت خوب دارد. صدها میلیون انسان متعلق به فرهنگ ایران هستند. ایران یعنی شیعه علوی و ناب محمدی

از دیگر فنون مناظره ای احمدی نژاد بی اهمیت جلوه دادن اصل سئوال و پاسخ و نیز جایگاه مناظره کننده با وی است. او قبلاً هم این روش را آزموده و طعم آن را می شناسد. به مواردی از آن طی جلسه پرسش و پاسخ مجلسیان با رئیس دولت دقت کنیم:

یک/... اتفاق ویژه‌ای نیفتاده است؛ جمعی از نمایندگان سؤالاتی را مطرح کردند بنده هم می‌خواهم پاسخ دهم البته این سؤالات مدت‌هاست که مطرح شده است.

دو/ ... این جلسه برای این بود که هم یک مقداری شاد باشیم و هم برخی مسائل گفته شود...

از دیگر فنونی که در اینگونه جلسات خوب جواب می دهد، تحریف تعمدی سئوال و تظاهر به استباط معنایی غیر از آنچه مدّ نظر پرسشگر است می باشد. احمدی نژاد و خصوصاٌ مشاوران زیرک او این تکنیک را می شناسند و وی از آن در موردی استفاده می کند که عملاً پاسخ اقناعی در دست ندارد. با توجه به حساسیت جامعه و نمایندگان به مقاومت در برابر حکم حکومتی، او به هیچ عنوان به این حوزه وارد نمی شود، بلکه با پیچشی که به پاسخ می دهد جنبه های دیگر جملات سئوال را که در ادبیات اصطلاحاً از آن، به دلالت ضمنی تعبیر می کنیم، را در نظر گرفته، تظاهر می کند که هدف از سئوال کم کاری یا کوتاهی در حضور فیزیکی در محل کار است. با این چرخش او از هرگونه توضیحی در باب اصل ماوقع و تقبّل هزینه های سنگین آن، می پرهیزد و در آخر نیز، با اظهارات کوتاهی در مورد لزوم تبعیت از فرامین رهبری، راه هرگونه سوء برداشت را بسته و سئوال کننده را با پاسخی غیر از آنچه انتظار داشت جا می گذارد. تغیر جهت سئوال(با ظاهری متفاوت) در مورد سئوال از علت عزل وزیر امور خارجه نیز شباهت زیادی با مورد مذکور قبلی دارد. در اینجا نیز وی اصل قضیه را رها و به جنبه ای از جنبه های مختلفی که می تواند سئوال و پاسخ در برداشته باشد می پردازد و اظهار می دارد که وزیر امور خارجه از پیش عزل شده، و در حال ماموریت نبوده است.

فارغ از صحت و سقم ادعای اخیر، باید یادآور شویم که در این موارد نیز اشکال اصلی از نحوه طراحی سئوالات بود. مسلماً اگر طراحان سئوال با ادبایی که آشنایی کافی و لازم با علم سیاست و گفتمان سیاسی و خصوصاً ادبیات مناظره دارند مشورت نموده بودند، چنین فرصت هایی به مسئول(به هر دو معنای، سئوال شونده و صاحب پست و مقام) نمی دادند. چنانکه عرض شد، تحلیل ضعف و قوت سئوالات از جنبه های مختلف ادبی، روانشناسی و... به فرصتی دیگر نیاز دارد:

یک/ احمدی نژاد به سؤال بعدی که مربوط به یازده روز خانه‌نشینی وی بود، اشاره کرد و گفت: این هم از آن حرفها است، احمدی‌نژاد و خانه‌نشینی و استراحت؟ اکثر مردم به من می‌گویند یک روز هم استراحت کن و به خودت برس و برخی از خود دوستان هم این مسأله را گفته‌اند...وی با تأکید بر اینکه این دو دولت حتی یک روز هم کار را تعطیل نکرده است،‌گفت: اگر یک شب ساعت ده به خانه رفته‌ایم، صبح زودتر بعد از نماز صبح سر کار آمده‌ایم تا به نوعی تلافی شود.بسیاری از همکاران من پیچ و مهره‌ای شده‌اند و فنر می‌زنند....احمدی‌نژاد با تأکید بر اینکه این وصله‌ها به دولت نمی‌چسبد، یادآور شد: زندگی بنده نشان می‌دهد که همیشه سعی کرده‌ام با عمل، بیان درست، ادبیات صحیح و منطقی از ولایت دفاع کنم و نشان دهم که نظام ولایت، نظام مهربانی، عدالت، پیشرفت، کار، تلاش و همبستگی است

دو/ ...او در مورد اینکه عزل وزیر خارجه آن هم در مأموریت سنگال چرا انجام شده و این اقدام موجب لطمه به نظام شده است، اظهار داشت: من می‌توانم از شما بپرسم چه کسی به ایشان مأموریت داده است؟ آیا من مأموریت دادم و اگر شما دادید بگوئید، بنده چنین مأموریتی (سفر متکی به سنگال) ندادم.

استراتژیی که مدتی است باعث جارو جنجال های فراوان شده است در این جلسه نیز بی محابا مورد استفاده قرار می گیرد. ایشان برای جذاب رای های رقیب انتخاباتی خود در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری و نیز جذب ملی گرایانی که مدت ها است از عرصه سیاست رانده شده اند، فرصت را غنیمت شمرده، و بدون هیچ احساس خطر از موقعیتی که در آن قرار دارد به جذب مشتریان سیاسی جدید خود مشغول می شود:

یک/ رئیس جمهور در ادامه متذکر شد به ما می‌گویند چرا می‌گویید ایران، پس چه بگوییم؛ حق اظهار نظر نداریم! اگر بقیه بگویند مکتب خراسان، مکتب ری، مکتب عراق، مکتب اصفهان، مکتب یونان اشکالی ندارد....وی با بیان اینکه من باید به حکم وظیفه‌ام و سوگندی که خورده‌ام باید از آزادی بیان داشت: البته شما هم باید همین کار را بکنید. چرا برای اعلام نظری این همه جار و جنحال شده؛ می‌گویند چرا گفته‌اید ایران، اگر نگوییم ایران پس چه بگوییم بگویم انگلیس، آمریکا، ما ایرانی هستیم و با صدای بلند می‌گویم تا در تاریخ ثبت شود که ایران و تاریخ، فرهنگ، عظمت، ملت آن را دوست دارم و به آن افتخار می‌کنم...والله و بالله خدا نیز ایران را دوست دارد. اگر می‌خواهید با خدا باشید این موضوع را اعلام کنید. ایران که دعوای قومی نیست ....

در اینجا به منظور ارائه تحلیلی نسبتاً جامع از جلسه پرسش از رئیس دولت، لازم است به برخی نکات دیگر نیز توجه داشته باشیم:

یک/ نکته حائز اهمیت اول، تحلیل رفتاری رئیس مجلس در جلسه مذکور است. به استناد سال ها پژوهش می توان به جرات گفت حاصل سفارشات و مشاورات صورت گرفته با جناب آقای رئیس، در جزء جزء رفتار ایشان غیر قابل انکار بود. ایشان به وضوح جایگاه خویش را از ریاست نمایندگان مردم، به یک میانجی تنزل داد و تلاش کرد تا این جلسه مانند هر یک از جلسات عادی مجلس باشد. اگرچه قانوناً هم غیر از این نبود اما توجه به این حقیقت که نمایندگان بازتاب دهنده نظرات مردم هستند، و در واقع این مردم بوده اند که حدود یک سال برای این روز صبر کرده و روزشماری کرده اند، حداقل توقع این بود که این میانجیگری، با عدالت بیشتری همراه باشد. ایشان می توانست به جای یک میانجی، که تنها هدفش، کم تنش بودن، بی حاشیه بودن و پیش کنترل بازتاب های خبری جلسه باشد و برای این هدف، قیمتی به ارزش تقبّل تحقیر و تمسخر نمایندگان را بپذیرد، از جایگاه واقعی خود، بر جنبه های الزام آور و حق نظارتی نهاد تحت ریاست خویش می پرداخت. به نظر می رسد این روش می توانست منجر به اطمینان هرچه بیشتر مردم به جایگاه مجلس در دفاع از حقوق آنان باشد، که متاسفانه چنین نشد.

دو/ نکته دیگر، چنان پیش از این نیز عرض شد، ضعف طراحی سئوالات بود که از جنبه های متفاوتی قابل بررسی است. من جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف/ ترتیب و اولویت بندی سئوالات:

توضیح: قرار دادن مسئله بودجه و کمک هزینه مترو در خط مقدم سئوالات، بسیار بحث برانگیز بود. وقتی در بین ده سئوال، سئوالاتی چون مقابله رئیس دولت (حداقل) با مافوق خود، یعنی مقام معظم رهبری را شاهد هستیم، در حالیکه جنبه ولایتی آن حکم، بار سئوال را بسیار سنگین می کند و آنگاه مسئله مترو را در مکان اول می بینیم. آنگاه که به یاد می آوریم که این سئوالات محصول دیروز نیستند و ماه ها است که مطرح هستند و در زمانی نه چندان دور مسئله مترو با نام هایی گره خورده است که همواره سئوال برانگیز بوده اند و ... به عنوان تحلیلگری عادل که ماجرا را از بیرون نظاره و تفسیر می کند، مردد می شوی که آیا امکان دارد اصل جریان سئوال از رئیس دولت نیز به جای تلاش در پی خدمتگذاری بیشتر مسئولین، متاثر از تقابل های سیاسی افرادی غیر حاضر در جلسه با رئیس دولت باشد؟

ب/ تعدد سئوالات: که موجب فرصت آفرینی برای گریز از صراحت در پاسخ و تحریف نکات مدّ نظر بود.

ج/ساختار ادبی جملات سئوال:

در چنین طرحی، یکی از مهمترین نکات، توجه به ساختار ادبی جملات با توجه به بازخورد آنها نزد مسئول(سئوال شونده)، و سایر مخاطبان است. بی اغراق بگوییم که اگر مشورتی هم در این زمینه صورت گرفته است مسلماً ناکافی و یا با افراد غیر حرفه ای بوده است. جملات سئوال می توانست به مراتب بهتر از این شکل بگیرد به نحوی که شفافیت آن، از باب پاسخ دهی، الزام آور باشد و نیز منافذ فراوان برای گریز از پاسخ و تحریف منظور(آنچنانکه در این جمله بندی ها شاهد هستیم) وجود نمی داشت.

سه/ از نکته دیگری که نباید غفلت کرد، ادبیات غیر معمول احمدی نژاد است که در این جلسه نیز کاملاً خودنمایی می کرد. او به هر علت، صمیمیت را با ادبیاتی اشتباه می گیرد که خواسته یا ناخواسته موجب وهن جایگاه ریاست کشور است. علیرغم تذکرات فراوانی که به ایشان داده اند، به نظر می رسد ایشان از اصلاح خود در این زمینه ناتوان است. توجه به این مسئله که تمام دنیا این جملات را ترجمه و تفسیر می کنند و این ادبیات می تواند ابزاری در اختیار استحضاح کنندگان باشد می تواند حکمی غیر قابل بازگشت صادر کند که ایشان تا زمانی که در این پست سازمانی خدمت می کنند، حق و اجازه ندارند که شان آن جایگاه را تنزل دهند. جملاتی مانند: "صفا کنیم" و" انصاف داشته باشید حالا که می‌خواهید نمره بدهید، خوب نمره بدهید ما همه سؤالات را به طور کامل پاسخ دادیم و یک مشت مطلب اضافه هم نوشتیم. انصافا یک ذره از 20 کمتر بدهید، بی‌معرفتی و نامردی است " و....در زبان وی، ادبیاتی کاملا نامتناسب با شان ملتی را بروز می دهد که در ادبیات، مایه فخر جهان هستند. یاد آوری می شود که پیش از این نیز در مقاله ای با عنوان "ادب مرد به ز دولت اوست" نسبت به شیوع ادبیات نازل و گاه سخیف در زبان مسئولین گلایه کرده بودیم.

در پایان به عنوان نظر شخصی عرض می دارم که با توجه به همه مسائل مذکور در فوق، آنچه بازخورد جلسه بود کاملاً به نفع آقای احمدی نژاد بود. شاید موقعیت نگارنده به عنوان یک نویسنده، شاعر، و پژوهشگر سیاسی-فرهنگی که منتقد دولت بوده و هست، توقعی غیر از این را از این یادداشت ایجاد می کرد، اما هرگاه منتقد، شروط اولیه انتقاد که من جمله آن، بی طرفی است را رعایت نکند، در واقع اثرش را از ارزش انداخته است. بنده معتقدم که برای مقابله با بی قانونی ها، اعتراض به شرایط نامناسب فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... مجلس می توانست و می تواند بسیار بهتر از این عمل کند و در کنار آن بپذیرد که این نوبت را به حریف واگذار کرده است.

مهرداد نصرتی(مهرشاعر)