گرمازدگی، علل و عوامل، پیشگیری، درمان

نکته : هر چه سن كودك كمتر باشد بيشتر در معرض خطر گرمازدگي قرار مي‌گيرد 

علایم :

قیافه گرمازده، تب دار بوده، پوست گرم و خشک و تنفس سطحی و نبض ضعیف می شود . درجه حرارت بدن مصدوم افزایش یافته، عدم هوشیاری و احتمالا اغما و تشنج نیز جزو سایر علایم میباشند.

علائم گرمازدگی چیست؟

در مطلب قبل در مورد عواملی که باعث گرمازدگی می شوند و افرادی که بیشتز از سایر افراد در معرض خطر گرمازدگی هستند ، صحبت کردیم.

این علائم شامل : پوست خشک و داغ – عدم تعریق – پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود می شود – تنفس کوتاه و سریع – نبض سریع و ضعیف – افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه – سردرد – گرفتگی عضلات – گشادی مردمک چشم – علائم روحی و روانی آن شامل : زدن سخنان بی ربط ، گیجی ، رفتار پرخاشگر، آشفتگی و هیجان، توهم– بی حالی ، رخوت و بی حسی ( واکنش های بدن بیش از حد آرام و آهسته می شود ) و تشنج است.

علائمی که نشان می دهد در معرض گرمازدگی هستید، شامل :

ضعف و خستگی – کشیدگی و درد عضلات – استفراغ و تهوع – پوست رنگ پریده و چسبناک– دمای طبیعی بدن – گرفتگی عضلات – سرگیجه – ضعف و غش – ادرار زرد تیره یا نارنجی – سردرد و اسهال است.

مناطق و  شرایط:

افراد مستعد:

كوچولوها را دریابید

هر چه سن كودك كمتر باشد بيشتر در معرض خطر گرمازدگي قرار مي‌گيرد، زيرا غدد عرق كمتري نيز دارد بنابراين حساس‌تر است. در مورد كودكان بيمار بايد بگويم فقط يكي، دو بيماري داريم كه ترشح عرق در كودكان دچار مشكل است و اين بيماري‌ها عموميت چنداني در جامعه ندارند.

ضرورت دریافت آب و برای پیشگیری:

راههای پیشگیری از گرمازدگی : ۱ - از پوشیدن لباسهای ضخیم و غیرقابل نفود در فصل گرما که مانع تبخیر عرق و دفع گرما می شود ، خودداری کرد . ۲ - هنگام فعالیت شدید بدنی به قدر کافی مایعات بنوشید . ۳ - بطور کلی ، باید از فعالیت شدید در آب و هوای گرم و به ویژه مرطوب اجتناب کرد . اگر هوا گرم و خشک باشد و تهویه کافی هم وجود داشته باشد بهتر از هوای گرم و مرطوب می باشد. در صورت اجبار برای فعالیت بدنی در مناطق گرم و مرطوب، فعالیت بدنی را به تدریج طی ۳ تا ۴ هفته جهت عادت کردن بدن به گرما ، افزایش دهید. ۴ - در فعالیت های ورزشی گروهی ، گرمازده شدن یکی از افراد به معنای در خطر بودن دیگران است و باید اقدامات احتیاطی را برای بقیه افراد در نظر داشت . ۵ - بیماریهای همراه و زمینه ساز گرمازدگی باید درمان شوند تا میزان تحمل فرد بالا برود. ۶ - داروهائی که فرد را مستعد گرمازدگی می کند باید با نظر پزشک معالج با داروهای دیگری جایگزین شود یا به طرز مناسب از آنها استفاده شود .

علائم كم آبي در كودكان چيست؟

از روي پوست كاملا مي‌توانيم كمبود آب بدن را متوجه شويم، ولي اين در مواقعي است كه كمبود آب بسيار شديد بوده و فرد يا كودك آب زيادي از دست داده است. در اين روش به آرامي پوست ناحيه شكم يا قفسه سينه را با انگشت شست و سبابه به سمت بالا مي‌كشيم و سپس رها مي‌كنيم. در حالت طبيعي ظرف كمتر از 3 ثانيه پوست بايد به حالت طبيعي برگردد و صاف شود اما اگر برگشت پوست بيش از 3 ثانيه طول بكشد علامت آن است كه كم‌آبي كودك بسيار شديد است و يك علامت خطر محسوب مي‌شود و كودك بايد بلافاصله در بيمارستان بستري شود.

---------------------------------------------

نکته : اگر كودك  سرما خورده، پوشاندن لباس اضافي هيچ كمكي به سرماخوردگي او نمي‌كند، زيرا سرماخوردگي يك بيماري ويروسي است و ويروس وارد بدن شده و  بايد دوره بيماري سپري شود

علائم گرمازدگی:

بالا رفتن دمای هوا موجب افزایش تبخیر آب بدن می شود و همراه با این تبخیرات، الکترولیت های سدیم و پتاسیم که جزء مواد ضروری بدن هستند نیز از بدن انسان خارج می شوند.

تبخیر بیش از حد آب از بدن به علت گرمای زیاد،  سبب کاهش فشار خون می شود و درنتیجه خون به موقع  به کلیه ها و مغز نخواهد رسید.

هنگامی خون به مقدار کافی و در زمان خود به کلیه ها نرسد، میزان ادرار کاهش یافته و مقدار سم های  اوره و کراتین در بدن افزایش می یابد و در صورت زنده ماندن، فرد دچار نارسایی حاد کلیه خواهد شد که باید به طور مداوم دیالیز شود.

درصورت پایین آمدن فشار خون و نرسیدن خون به مغز فرد دچار سرگیجه شده و در این صورت فرد گرما زده با بی هوشی نیمه کامل بر زمین خواهد افتاد. 

در صورت عدم تشخیص یا انجام ندادن مراقبت های لازم ، احتمال بروز عوارض و حتی مرگ و میر در این افراد بالاست.

فرد گرمازده اغلب خسته و گیج می شود و ممکن است دچار برخی علائم شاخص در گرما زدگی  اختلال در هوشیاری ، دمای بالای بدن که گاه تا ۴۱ درجه می رسد ، در شرایط حاد عدم تعرق  ، سردرد ، گرفتگی عضلات، پوست خشک و داغ ، تهوع یا استفراغ ، ، تشنج ، اختلالات ریتم قلب که میتواند منجر به سنکوپ گردد ، اختلال در تکلم و گاه هزیان ، رنگ پریدگی و افت فشار خون ، نبض ضعیف ، ، کاهش حجم ادرار

اقدامات اولیه :

۱-    تمام لباسهای مصدوم را درآورده و او را در حوله یا پارچه مرطوب قرار دهید . می توان مصدوم را داخل وان یا لگن آب سرد قرار داد .(مواظب باشید مصدوم غرق نشود) در مواقع حاد با تجویز و نظارت پزشک می توان از قرار دادن کیسه های یخ در کشاله ران زیر بغل زانو مچ دست و پا نیز استفاده کرد.

۲-    اگر مریض دچار شوک است شوک را درمان کنید.

۳-  در صورت داشتن امکانتات استحمام توجه کنید که استحمام با آب سرد ممکن است سبب شوک و مرگ بیمارشود ، لذا بهتر است با آبی که ۲ تا ۳ درجه خنک تر از دمای بدن بیمار باشد بیمار را خنک کرد تا وقتی که دمای بدن او به ۳۹ درجه سانتیگراد برسد به این نکته توجه داشته باشید که از گذاشتن بیمار در وان یخ بدون دستور مستقیم پزشک جدا خوداری کنید !

1. در این مواقع باید به بیمار مایعات خنک خورانده شود تا دمای بدن وی به حدود دمای طبیعی برسد . توجه داشته باشید تا پائین آمدن دمای بدن ، مرطوب کردن ملحفه و بدن را می باید ادامه داده و پس از انجام کمک های اولیه حتما باید فرد مصدوم را به مرکز فوریت های پزشکی رساند .

تشخیص:

پزشک علائم شما را بررسی کرده و میزان فشارخون و دمای بدن شما را اندازه می گیرد.

دماسنج مقعدی بیشتر از دماسنج دهانی در این موارد کاربرد دارد. در این حالت پزشک نمونه ادرار و خون شما را با تجویز آزمایش های مربوطه بررسی می کند

توصیه های  پزشکی:

بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.صورت برافروخته، سردرد، بی‌حسی و قرمزی چشم‌ها، خشکی دهان و زبان، خشکی بینی، تب به ویژه در نواحی شکم، گرگرفتگی کف دست و پا،‌ خشکی گلو، احساس کمبود اکسیژن و نفس نفس زدن و تپش قلب از جمله علائم گرمازدگی است.

بنابراین گزراش، هنگام گرمازدگی زیاد رگ‌های سطحی بدن باز می‌شوند و تبخیر آب از سطح بدن به چند برابر افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه املاح خون تقلیل یافته و قلب و مغز قدری ناراحت می‌شوند! طوری که گاهی ناراحتی‌های قلبی و روانی عارض می‌شود.

همچنین وقتی انسان از یک محیط سرد یا ملایم وارد منطقه گرم سیر می‌شود، تقریبا 10 روز زمان می‌برد تا بدن او بتواند با محیط جدید سازش کند و از همین رو برای جلوگیری از گرمازدگی ضمن اینکه لازم است در حد توان، خود را از گرما دور نگه دارد باید از آبی که حدود یک در هزار نمک طعام در آن موجود است میل کند تا به کم آبی مبتلا نگشته و مقداری نمک دفع شده از بدن نیز جبران شود. فرد تازمانی که به هوای گرم عادت کند باید فعالیت جسمی ملایمی داشته باشد و لباس‌های گشاد کتانی بپوشد تا عرق به خوبی از آن خارج شود.

همچنین باید تغذیه کافی داشته باشند و از خوردن مشروبات الکلی بپرهیزند و از دخانیات نیز کمتر استفاده کند.

خستگی زیاد، گیجی، کم شدن آب بدن که عطش مفرط از علائم آن است، گاهی قطع عمل تعریق در پوست بدن و بروز اختلال‌های روانی و پیدایش حال اغما و حتی سنگ کوب نیز حاصل گرمازدگی است.

برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را جوشانده و با کمی شکر به صورت خنک میل شود. همچنین خوردنی‌های سرد و تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین(خیار کدو هندوانه خربزه) نیز توصیه می‌شود. البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.

اقدامات اولیه:

درمان عوارض مرتبط با گرمازدگی بستگی به شدت آن دارد.

درمان فوری گرمازدگی

گرمازدگی یک فوریت پزشکی است. اگر دیدید کسی دچار گرمازدگی شده، فوراً یک آمبولانس خبر کنید یا هر چه سریع تر او را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید.

اولین اقدام ، کاهش هر چه سریع تر دمای بدن فرد است.

بنابراین اولین کاری که شما باید انجام دهید این است که :

1- لباس های فرد را درآورده و بدن او را در آب سرد فرو برید. اگر چنین امکانی وجود نداشت، با استفاده از یک پارچه یا حوله یا اسفنج ، بدن فرد را با آب سرد خیس کنید یا اینکه قطعات یخ را به آرامی به بدن فرد بمالید.

اگر مقدار آبی که در اختیار دارید کم است، ابتدا سر و گردن او را خنک کنید. تکه های یخ را روی گردن ، زیر بغل و کشاله ران او قرار دهید. توسط یک تکه کاغذ یا حوله یا پنکه ، او را باد بزنید.

2- بعد از حمام گرفتن ، فرد را در مکان خنکی قرار دهید.

3- پاهای فرد را در محل بالاتری نسبت به بدن او قرار دهید تا جریان خون بیشتر به طرف سر او برود.

4- دست ها و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خونی که خنک شده ، به سمت مغز و مرکز بدن او برود.

5- اگر شخص به هوش است، او را تشویق کنید تا کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. ولی اگر شخص بی هوش باشد، نمی توانید این کار را انجام دهید، بنابراین همانطور که گفتم بدن او را خنک کنید تا وقتی به هوش آمد، آب بنوشد.

6- وقتی بدن فرد خنک شد، هر 10 دقیقه یک بار دمای بدن او را از طریق مقعد اندازه گیری کنید تا دمای بدنش کمتر از 5/38 درجه سانتیگراد نشود.

هنگامی هم که بدن فرد را در آب سرد فرو می کنید، باید مراقب باشید تا دمای بدنش کمتر از 5/39 درجه نشود. اگر هم دماسنج در اختیار نداشتید، تا وقتی که با لمس کردن بدن او احساس می کنید خنک نشده، عمل خنک کردن را ادامه دهید. ولی به محض خنک شدن بدن فرد ، عمل خنک کردن ( در آب سرد یا به شکل دیگر ) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را از نو شروع کنید.
----------------------- ادامه در صفحه بعد -----------------------