گرمازدگی، علل و عوامل، پیشگیری، درمان

مراقبت بیمارستانی از فرد گرمازده :

در بیمارستان امکانات بهتر و روش های دقیق تری برای کنترل دمای بدن وجود دارد. در آنجا دمای مرکزی بدن به طور مرتب کنترل می شود تا فرد دچار افت ناگهانی دمای بدن ( هیپوتِرمی ) نشود. آزمایشات خونی برای تعیین مقدار نمک و سایر املاح موجود در خون انجام می شود و مایع درمانی برای حفظ تعادل الکترولیت ها و آب بدن صورت می گیرد.  

بعد از اولین گرمازدگی بایستی برای مدت چند هفته مقدار آب و نمک بدن و نیز عوارضی مثل ناتوانی کلیه کنترل شود . بعد ازاین حالت برای چند هفته، تغییرات دمایی بدن رخ خواهد داد که طبیعی است.

درمان ضعف و گرفتگی عضلات ناشی از گرمای زیاد :

معمولاً این عوارض را می توان در منزل درمان کرد.

- فرد باید در محل خنکی در منزل استراحت کند، لباس های نازک و نخی بپوشد، لباس های اضافی خود را در آورد، بدن خود را با آب سرد بشوید یا بوسیله یک حوله خنک مرطوب نگه دارد یا تکه های یخ را به بدن خود بمالد.

- همچنین از کولر یا پنکه برای خنک کردن خود استفاده کند.

- یک نوشیدنی خنک ، حاوی نمک بنوشد. مثلاً یک قاشق چایخوری یا مرباخوری نمک را در یک لیتر آب حل کند و در طی یک ساعت کم کم آن را بنوشد. همچنین می تواند یک قاشق غذاخوری شکر یا پودر شربت را برای افزایش کالری نوشیدنی، به آن اضافه کند. اگر فرد مسن است یا نمی تواند نوشیدنی شور بنوشد، باید او را به بیمارستان ببرید.

- گرفتگی عضلات را می توان با ماساژ دادن آنها برطرف کرد. باید روی محل گرفتگی فشار دهید و حوله ی گرمی روی آن قرار دهید. مصرف یک نوشیدنی شور، از عود گرفتگی پیشگیری می کند.

- فردی که دچار این عوارض شده است، حداقل باید 24 ساعت استراحت کند.

چگونه از گرمازدگی پیشگیری کنیم

_{۱ – پوشش افراد در دچار شدن انها به گرما زدگی بسیار تاثیر گذار است ! استفاده از البسه با زنگ روشن و خصوصا پنبه ای می تواند در حفاظت از جان شما موثر باشد ! از پوشیدن لباسهای تنگ و یا دارای الیاف مصنوعی جدا خوداری نموده و سعی کنید تا میتوانید از پوشیدن لباسهای تیره خوداری نمائید . از پوشیدن لباسهای ضخیم و غیرقابل نفود در فصل گرما که مانع تبخیر عرق و دفع گرما می شود جدا خودداری نمائید.}

_{۲ –نوشیدن را هرگز فراموش نکنید  !! در زمان فعالیت شدید بدنی به قدر کافی مایعات بنوشید .}

_{۳ – میبایست توجه نمود که اگر مجبور به فعالیت سنگین در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب به مدت طولانی هستید حتما میبایست برای احتمال دچار شدن به گرمازدگی دارای برنامه پیشگیری بوده و خصوصا با یک برنامه منظم سعی نمائید که بدن شما با فعالیت و شرایط سخت محیط کار خود امکان انطباق را پیدا نماید  .}

_{۴ – توجه داشته باشید در کارهایی که افراد در معرض گرمای مستقیم و یا تابش نور آفتاب قرار دارند همچون ، کارگاههای ساختمانی و یا فعالیت های ورزشی گروهی ، گرمازده شدن یکی از افراد به معنای هشدار جدی به تمامی کارگران و دوستانی است که سرگرم کار میباشند و می باید مسئولان در این مواقع اقدامات احتیاطی را برای بقیه افراد در نظر داشته باشند  .}

_{۵- میبایست توجه داشته باشید که اگر هوا گرم و خشک باشد و تهویه کافی هم وجود داشته باشد احتمال گرمازدگی به نسبت از محیطهای گرم و مرطوب و یا دارای سیستم تهویه نامناسب کمتر میباشد}

_{۶ – داروهائی که فرد را مستعد گرمازدگی می کند باید با نظر پزشک معالج با داروهای دیگری جایگزین شود یا به طرز مناسب از آنها استفاده شود}

1. _{بهترین نوشیدنی بی گمان آب میباشد و بهتر است همواره قبل از احساس تشنگی آب نوشید . توجه داشته باشید برای افرادی که دارای فعالیتهای سنگین بدنی هستند توصیه می شود که در برنامه غذایی خود از نمک و شکر و لیموی تازه به طور متناوب استفاده نمایند}

برای پیشگیری از گرمازدگی در فصل تابستان نباید منتظر بمانیم تا تشنه بشویم و در مواقع تعریق شدید بدن، نوشیدن آب بیش از حد نیاز توصیه می‌شود."

این یکی از توصیه‌هایی است که کارشناسان این روزها با گرم‌تر شدن هوا و احتمال گرمازده شدن شهروندان بر آن تأکید می‌کنند و همچنین معتقدند که استراحت در ساعات گرم روز و محدود کردن ساعات قرارگیری در معرض آفتاب بهترین راهکار برای جلوگیری از گرمازدگی است.

یکی از بیماری‌های مهم در ایام گرم سال گرمازدگی است.ضمن اینکه به‌راحتی و خیلی سریع می‌توان این بیماری را تشخیص داده و درمان کرد، گرمازدگی می‌تواند خطرناک و کشنده نیز باشد. این بیماری با نزدیک شدن به تابستان درصد زیادی از بیماران مراجعه‌کننده به مطب‌ها را تشکیل می‌دهد. با این حال دکتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران درباره عوارض و علائم گرمازدگی به همشهری این‌طور توضیح می‌دهد: وقتی که فرد گرمازده می‌شود بیش از حد تعریق می‌کند که در نتیجه آن آب بسیار زیادی از بدن او دفع خواهد شد و به‌دنبال آن سرگیجه، ضعف، تهوع و بی‌حالی، او را آزار خواهد داد.

به گفته دکتر خسرونیا همچنین در نتیجه ریزش عرق، مقدار زیادی سدیم و پتاسیم از بدن دفع می‌شود که خود این دو عامل ضعف و بی‌حالی عمومی را تشدید می‌کند و اگر تپش قلب و سرگیجه بیش از حد ادامه یابد فرد باید حتما به پزشک مراجعه کند.

رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران با اشاره به اینکه بسیاری از مسافرت‌ها به‌طور مستقیم باعث ابتلای شخص به گرمازدگی و مسمومیت می‌شوند، می‌افزاید: مواد فاسدشدنی در گرما بسیار آسیب پذیر است چون غذاها در درجه حرارت بالا سریعا فاسد می‌شوند، به‌عنوان مثال گوشت چرخ کرده، ماهی، شیرینی‌جات و شیر خیلی سریع فاسد می‌شوند و مسمومیت‌های خطرناکی را به‌وجود می‌آورند. 
دکتر خسرونیا همچنین خاطرنشان می‌کند: زمانی که فرد بعد از خوردن یک غذای مشکوک احساس تهوع، سرگیجه و اسهال کرد باید درمان‌های اولیه را خیلی زود شروع کند چون مسمومیت ابتدا هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی به مرور چون از طریق اسهال و استفراغ، بدن مایعات زیادی را از دست می‌دهد ممکن است منجر به افت فشار خون، تپش قلب، ریزش عرق و سردی 
بدن شود.

با این اوصاف به گفته پژوهشگران، گروه‌های زیر بیشتر در معرض این خطر قرار می‌گیرند: کودکان و افراد مسن که سیستم خنک‌کننده بدن‌شان ضعیف است، کسانی که به سرعت دچار اسهال می‌شوند، افراد ساکن مناطق سردسیر که به مناطق گرمسیر و شرجی مسافرت می‌کنند، افراد مبتلا به دیابت، چاقی مفرط و ناراحتی‌های قلبی و کسانی که به میزان زیادی الکل مصرف می‌کنند.علاوه بر این، یکی از کارهایی که مردم برای فرار از گرما انجام‌ می‌دهند، پناه بردن به آب‌های جاری است.

رئیس انجمن پزشکان داخلی ایران با اشاره به اینکه بعضی از استخرها کانون عفونت‌ها هستند، تصریح می‌کند: در بعضی از مناطق، مردم به آب‌های جاری داخل شهر پناه می‌برند. این آب‌ها آلوده هستند و باعث ایجاد بیماری‌های پوستی، چشمی و تنفسی می‌شوند، بنابراین هر جا که آب هست دلیل ندارد که پاک و قابل استفاده باشد.

آرزو دهقانی، کارشناس اداره پیشگیری از حوادث وزارت بهداشت نیز در مورد این اختلال اینطور توضیح می‌دهد: داروهای آتروپین، داروهای ضد‌افسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای قلبی و داروهای مربوط به پارکینسون نیز ممکن است در دمای بدن اختلال ایجاد کرده و منجر به گرمازدگی شوند، برای همین افرادی که دارو مصرف می‌کنند باید با پزشک خود در مورد داروهای مصرفی مشورت کنند تا مصرف این داروها در تنظیم دمای بدن اختلال ایجاد نکند.

وی تصریح می‌کند: دویدن و دوچرخه‌سواری در مسافت طولانی در اماکنی که رطوبت هوا بالاست نیز، احتمال بروز گرمازدگی را بیشتر خواهد کرد. بنابراین درصورت اجبار به ورزش در هوای گرم، این کار باید با نرمش آغاز شده تا بدن با هوای گرم سازگار شود و حتی‌الامکان در صبح یا عصر که هوا خنک‌تر است ورزش انجام شود

1. با وجودی كه بیماری‌ها و مرگ‌های ناشی از گرمای شدید، قابل پیشگیری هستند، هر ساله در فصل گرما افراد زیادی دچار آنها می‌شوند.

    

   بدن انسان معمولا با مكانیسم‌هایی مانند عرق كردن در هوای گرم خودش را خنك می‌كند اما گاهی عرق كردن به تنهایی كافی نیست. در این موارد درجه حرارت بدن به سرعت بالا می‌رود و انسان را دچار بیماری‌های ناشی از گرما می‌كند. افزایش رطوبت هوا هم بر توانایی بدن برای مقابله با گرما اثر می‌گذارد.

   در هوای مرطوب، عرق بدن به سرعت تبخیر نمی‌شود و به بدن اجازه نمی‌دهد كه به سرعت از شر گرما خلاص شود. علاوه بر رطوبت، شرایط خاص بدنی هم در بروز بیماری‌های مرتبط با گرما نقش دارد. مانند سن، چاقی، تب، مصرف بعضی داروها و الكل. 
   

   همه افراد باید بدانند كه چه كسانی بیشتر از دیگران در معرض خطر گرما هستند، علایم گرما‌زدگی را بشناسند و راه‌های مقابله با آن را بیاموزند. در مجموع افراد مسن، نوزادان و كودكان زیر 2 سال، افراد باسابقه بیماری‌های روانی و مزمن، بیش از دیگران در معرض خطرند. اگر افراد جوان و سالم هم ساعت‌های طولانی در گرمای شدید بمانند، در خطر هستند.

   ... و اما راهكارهایی برای پیشگیری از بروز خطر در گرمای شدید:

   مایعات فراوان بنوشید: در هوای گرم، بدون توجه به سطح فعالیت خود، مایعات بیشتری بنوشید. نباید صبر كنید تا تشنه شوید. هنگام انجام تمرین‌های ورزشی در هوای گرم، در هر ساعت 4-2 لیوان مایعات خنك بنوشید اما از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الكل یا شكر زیاد خودداری كنید. مایعات خیلی سرد هم ننوشید چون باعث درد معده می‌شود. 
   
   مواد معدنی را جایگزین كنید:

   عرق كردن زیاد باعث خروج نمك و مواد معدنی از بدن می‌شود. این مواد برای بدن ضروری هستند و باید دوباره جایگزین شوند. اگر در هوای گرم ورزش می‌‌كنید، نوشیدن نوشابه‌های ورزشی می‌تواند املاح از دست رفته بدن را جبران كند. اگر تحت رژیم غذایی خاصی هستید، قبل از مصرف این نوشابه‌ها، باید با پزشك خود مشورت كنید.

   لباس‌های مناسب بپوشید و ضدآفتاب بزنید:

   در فصل گرما تا حد امكان لباس‌های رنگ روشن، گشاد و سبك بپوشید. خارج از خانه حتما خود را از آفتاب محافظت كنید. كلاه‌های لبه‌دار، عینك‌های آفتابی و استفاده از ضدآفتاب‌های با

   SPF

   مناسب (15 به بالا) كمك بزرگی هستند. كرم‌های ضدآفتاب را نیم ساعت قبل از ترك خانه به پوست بزنید و پس از مدتی آن را تجدید كنید.

   برای زمان‌هایی كه باید خارج از منزل باشید، برنامه‌ریزی كنید:

   اگر لازم است حتما از منزل خارج شوید، تاحدامكان فعالیت‌های خود را محدود به صبح‌های زود و ساعت‌های عصر كنید. به علاوه تا حدامكان در سایه بمانید.

   تهویه هوا عامل مهمی در مقابله با بیماری‌های ناشی از گرماست. اگر منزل شما تهویه ندارد، ساعت‌هایی از روز را از خانه خارج شوید و به محل‌های دارای تهویه مناسب بروید.

   اگر در منزل هستید، دوش آب سرد، كمك خوبی برای مقابله با گرماست. تا حد امكان كمتر از گاز و فر استفاده كنید تا خانه خنك بماند. 
   

   به دیگران كمك كنید و از آنها كمك بخواهید:

   اگر محل كار گرمی ‌دارید، شرایط سایر همكاران خود را زیر نظر بگیرید و از آنها بخواهید شرایط شما را در نظر بگیرند. گرمای شدید باعث می‌شود فرد گیج شود و هوشیاری اش را از دست بدهد. 
   

   افراد در معرض خطر را كنترل كنید:

   هر كسی ممكن است در هر سنی دچار خطر شود اما افراد 65 سال به بالا و كودكان زیر 2 سال، افراد چاق یا بیماران دچار مشكل‌های روانی و بیماران قلبی و فشارخونی، بیشتر در معرض خطر گرما هستند. به این افراد بیشتر سر بزنید و علایم گرمازدگی را زیر نظر بگیرید. هر تغییر ناگهانی دمای محیط برای بدن استرس‌زاست. سعی كنید بدن خود را كم‌كم به دمای محیط عادت دهید. اگر قصد سفر به مناطق گرم را دارید، بدن خود را به تدریج به شرایط عادت دهید

   كودكان را هرگز در اتومبیل رها نكنید:

   حتی در زمانی كه هوا چندان گرم نیست، دمای داخل اتومبیل به سرعت بالا می‌رود و به حد خطر می‌رسد. هر كس كه در اتومبیل پارك شده بماند، در معرض خطر است به خصوص كودكان و نوزادان. حتی اگر پنجره‌ها باز بود آنها را درون اتومبیل خاموش نگذارید.

   تا حد امكان غذای داغ و سنگین نخورید:

   این کار، بدن را بیشتر گرم می‌كند.

   از علایم گرمازدگی آگاه باشید:

   در صورت بروز این علایم، به سرعت به خودتان یا دیگران كمك كنید.

   وقتي دماي بدن بالا مي‌رود...

   وقتي دماي مركزي بدن از 5/39 درجه بيشتر شود به‌تدريج علائم شدت بيشتري مي‌يابند و سردرد، ‌تهوع، استفراغ، گيجي و ضعف عمومي و سنكوپ ظاهر مي‌شود و ممكن است كودك در حال ايستاده ناگهان زمين بخورد و در تماس با زمين يا اجسام سخت، سر و اندام‌ها آسيب ببيند. اين مرحله، مرحله پيشرفته گرمازدگي است و ديگر با مايعات خوراكي و اقدامات اوليه بهبود نمي‌يابد. اين حالت يك اورژانس پزشكي محسوب مي‌شود و حتما كودك بايد در بيمارستان بستري شود.

   ---------------------------------------------------

   چه لباسي مناسب كودكان است؟

   هنگام ورزش يا بازي در محيط بيرون از خانه و زير آفتاب بايد از لباس‌هاي مناسبي براي كودكان استفاده كرد.  لباس‌ها حتما نازك ، نخي و به رنگ روشن باشند و بايد نسبتا گشاد بوده تا گرما به‌راحتي از طريق يقه يا آستين‌هاي لباس دفع شود و اگر كودك عرق كرد، سريع تبخير شده و پوست خنك بماند. كودكان بايد حين بازي از كلاه‌هاي لبه‌دار استفاده كنند و بهتر است ازكرم‌هاي ضدآفتاب براي محافظت از پوست كودكان استفاده كنيم. اين كرم‌ها از آفتاب‌سوختگي پيشگيري مي‌كنند، البته كرم‌هاي ضدآفتاب فقط نقش‌محافظتي دارند و كودكان را از خطر گرمازدگي حفظ نمي‌كنند بلكه از نفوذ اشعه آفتاب جلوگيري مي‌كنند.

   ساعات جهنمی را بشناسيد

   احتمال گرمازدگي در ساعت‌هاي ميانه روز بيشتر است، زيرا در اين زمان آفتاب به‌صورت مستقيم مي‌تابد و بسيار داغ است. والدين نبايد كودكان‌شان را در اين ساعت‌ها به محيط بيرون از خانه و زير آفتاب بفرستند و بايد برنامه‌بازي و ورزش كودك را خارج از اين ساعت‌ها تعيين كنند. گرم‌ترين ساعت‌هاي روز از 11 صبح تا تقريبا 5-4 بعدازظهر است. گرمازدگي معمولا زماني رخ مي‌دهد كه دماي بدن كودك به 5/39 درجه برسد، همچنين دماي اتاقي كه براي كودكان مناسب است بين 26 تا 27 درجه است.